2012: Η ΧΡΟΝΙΑ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΣΚΑΝΔΑΛΩΝ

Της ΝΤ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ*

H ώρα είναι 9 το πρωί της Τετάρτης 12/12/2012. Είκοσι αστυνομικά οχήματα περικυκλώνουν το επιβλητικό μέγαρο της Deutsche Bank στη Φρανκφούρτη. Με τη συνοδεία ελικοπτέρου που κάνει κύκλους γύρω από τους δίδυμους γυάλινους πύργους, 500 αστυνομικοί και δικαστικοί εφορμούν στο μέγαρο, σφραγίζουν το λόμπι και διεξάγουν εξονυχιστική έρευνα στα "ψηλά πατώματα", όπου στεγάζονται τα γραφεία των ανώτατων στελεχών του οίκου.

Η εικόνα της επιδρομής στην πανίσχυρη γερμανική τράπεζα προκαλεί σοκ στο χρηματοπιστωτικό κέντρο της ηπειρωτικής Ευρώπης και στους τραπεζικούς κύκλους σε όλο τον πλανήτη. Η Deutsche Bank, το μεδούλι στη ραχοκοκαλιά της γερμανικής οικονομίας, κατηγορείται για εξοργιστικά σκάνδαλα και υφίσταται πρωτοφανή εξευτελισμό. Κορυφαία στελέχη του οίκου, μεταξύ των οποίων και ο συνδιευθύνων σύμβουλος, περιλαμβάνονται στους υπόπτους. 

Και κάπως έτσι κλείνει μια χρονιά που θα μπορούσε άνετα να χαρακτηριστεί η χρονιά όπου ο τραπεζικός κόσμος άλλαξε για πάντα.

Μια χρονιά που επιπλέον αποδεικνύει ότι τραπεζικά σκάνδαλα ολκής συμβαίνουν και εις Παρισίους, σε χώρες δηλαδή αναμφίβολα περισσότερο προηγμένες και οργανωμένες από την Ελλάδα, με θεσμική θωράκιση και πείρα, που ήταν έως πρότινος εγγύηση ευταξίας.

ΑΚΡΙΒΗ Η ΑΜΑΡΤΙΑ, ΑΚΡΙΒΗ ΚΑΙ Η... ΚΑΘΑΡΣΗ

Τα στελέχη της Deutsche Bank κατηγορούνται για σειρά αδικήματα, μεταξύ των οποίων φοροδιαφυγή, ξέπλυμα χρήματος, παρακώλυση δικαιοσύνης - σε τέτοιο βαθμό που το κορυφαίο περιοδικό Spiegel διερωτάται μήπως τα νήματα της D.B. τα κινεί κάποια εγκληματική συμμορία. Και η D.B. δεν είναι ούτε η μόνη, ούτε η πιο ηχηρή περίπτωση μεταξύ των μυριάδων σκανδάλων που έπληξαν τους μεγάλους πολυεθνικούς τραπεζικούς κολοσσούς το 2012.

Η χειραγώγηση του Libor, τα τεράστια ποσά που εξανεμίστηκαν σε αποτυχημένες χρηματιστηριακές κερδοσκοπίες, τα σκάνδαλα πώλησης ακατάλληλων επενδυτικών προϊόντων και οι κατηγορίες για βαριές απάτες, όπως ξέπλυμα χρήματος από τρομοκρατία και ναρκωτικά, χτύπησαν σχεδόν όλους τους οίκους των μεγάλων χρηματοπιστωτικών κέντρων σε ΗΠΑ, Βρετανία, Ελβετία, Γερμανία, αλλά και σε Ολλανδία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, χωρίς να λείπουν από τον κατάλογο αναδυόμενοι κολοσσοί της Ανατολής.

Οι ίδιες οι μεγάλες τράπεζες πληρώνουν αδρά το τίμημα. Εκτός από τα βαριά πρόστιμα, οι Αρχές προσπαθούν να τους επιβάλουν αυστηρότερες απαιτήσεις για τα στάνταρ κεφαλαιακής επάρκειας και ρευστότητας με τις ρυθμίσεις της Βασιλείας ΙΙΙ, να κόψουν τα μπόνους των τραπεζιτών (η Ε.Ε. ζητά αυστηρό συντελεστή 2:1 σε σχέση με τον μισθό) και, πάνω απ’ όλα, να διαχωρίσουν τις παραδοσιακές τραπεζικές από τις επενδυτικές τους δραστηριότητες, έτσι ώστε να μην είναι δυνατόν μια τράπεζα που παρέχει, για παράδειγμα, υπηρεσίες συμβούλων συγχώνευσης δύο επιχειρήσεων να μπορεί και να παίζει με δικά της κεφάλαια πάνω στις μετοχές τους.

Για να αντεπεξέλθουν στις νέες ρυθμίσεις, οι τράπεζες απολύουν τους εργαζόμενους κατά χιλιάδες(παρόλο που τα μεγέθη είναι δύσκολο να συγκεντρωθούν, ο αριθμός των απολύσεων τραπεζικών υπαλλήλων στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, από το 2008 όπου ξέσπασε η διεθνής κρίση, ξεπερνά το εκατομμύριο), πωλούν μονάδες, κλείνουν υποκαταστήματα και κόβουν τα δάνεια. Έτσι, επιτείνουν την πιστωτική αποστράγγιση για τους καταναλωτές και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, βαθαίνοντας την ύφεση και προκαλώντας παράλυση στο φιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο της σύγχρονης Δύσης, που στηρίζεται πάνω απ’ όλα στους χρηματοπιστωτικούς οίκους.

ΠΑΙΖΟΝΤΑΣ ΜΕ ΤΟ ΕΠΙΤΟΚΙΟ ΤΟΥ ΠΛΑΝΗΤΗ

Το χειρότερο σκάνδαλο της φετινής χρονιάς ήταν αδιαφιλονίκητα το σκάνδαλο Libor.

Τα μεγαλύτερα ονόματα της δυτικής τραπεζικής βιομηχανίας (Bank of Scotland, HSBC, JPMorgan, Deutsche Bank, Barclays, UBS, Citigroup) συνωμότησαν για να χειραγωγήσουν το διατραπεζικό αυτό επιτόκιο. Έδιναν ψευδείς πληροφορίες στη βρετανική τραπεζική αρχή, η οποία συγκεντρώνει τα δεδομένα για τα διατραπεζικά επιτόκια ώστε να διαμορφώνει το βασικό επιτόκιο αναφοράς του πλανήτη. Καθώς λοιπόν το Libor είναι το κύριο επιτόκιο αναφοράς στο διεθνές διατραπεζικό σύστημα, ουσιαστικά καθορίζει κάθε κίνηση, κάθε επιτοκίου, σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Ενδεικτικά, οι στεγαστικές υπηρεσίες Fannie Mae και Freddie Mac των ΗΠΑ υπολογίζουν ότι έχασαν μέχρι 3 δισ. δολάρια εξαιτίας της χειραγώγησης του βασικού αυτού επιτοκίου.

Το πιο δυνατό σημείο του σκανδάλου Libor ήταν ο συμβιβασμός που έκανε η ελβετική τράπεζα UBS με διεθνείς εποπτικές αρχές, πληρώνοντας το ιλιγγιώδες πρόστιμο του 1,5 δισ. δολαρίων. Η Barclays, η πρώτη που παραδέχτηκε τη συμμετοχή στο σκάνδαλο και βοήθησε στις έρευνες των αρχών, τη γλιτώνει με μόνο 450 εκατ. δολ. Το πρόστιμο για την RBS ξεπέρασε τα 500 εκατ. ευρώ.

ΔΕΝ ΗΞΕΡΑΝ - ΚΑΙ ΔΕΝ ΡΩΤΑΓΑΝ  

Η ελβετική τράπεζα UBS πρωταγωνίστησε και σε έναν άλλο τύπο σκανδάλου που πλήττει μεγάλες τράπεζες: στις ανεξέλεγκτες χρηματιστηριακές συναλλαγές των traders, οι οποίοι υπερβαίνουν τα όρια που ισχύουν για τα desks τους και κάνουν υπέρογκες κερδοσκοπικές τοποθετήσεις.

Οι τράπεζες ισχυρίζονται ότι δεν γνώριζαν πως οι traders τους υπερέβαιναν τα όρια, αλλά οι Αρχές υποπτεύονται ότι οι διοικήσεις απλώς έκαναν τα στραβά μάτια όσο οι χρηματιστές τους έφερναν κέρδη. Ο Kweku Adoboli της UBS κατηγορείται ότι προκάλεσε ζημίες 2,3 δισ. δολ. και εισπράττει επτά χρόνια φυλακή, ενώ η τράπεζα πληρώνει πρόστιμο 1,5 δισ. δολ. 

Λίγο νωρίτερα, η Societe Generale είχε κατηγορηθεί ότι παρέβλεψε τις παράνομες κολοσσιαίες θέσεις που άνοιγε ο trader Jerome Kerviel, με αποτέλεσμα τελικά να υποστεί ζημίες 5 δισ. ευρώ.

Το ρεκόρ σε αυτές τις περιπτώσεις σκανδάλων όμως κρατάει η αμερικανική JPMorgan Chase, όπου οι ζημίες από τις αποτυχημένες τοποθετήσεις του trader με το παρατσούκλι Κήτος του Λονδίνουεκτιμώνται στα 6 δισ. δολάρια.

Από τον κατάλογο δεν θα μπορούσε να λείπει η... ιέρεια στον αμερικανικό ναό του χρήματος, η Goldman Sachs. Καθώς η κορυφαια τράπεζα της Wall Street ήταν από τις πρώτες που καταδικάστηκαν για σειρά παραβάσεις τα προηγούμενα χρόνια, το όνομά της δεν πρωταγωνίστησε στα σκάνδαλα του 2012. Ενδεικτικά, πάντως, ο ινδικής καταγωγής Rajat Gupta, πρώην διευθυντικό στέλεχος της Goldman Sachs, καταδικάστηκε φέτος σε δύο χρόνια φυλάκιση για συναλλαγές με εσωτερική πληροφόρηση.

ΕΝ ΑΡΧΗ ΗΝ ΤΑ ΕΝΥΠΟΘΗΚΑ  

Χρονικά, το πρώτο μεγάλο ράπισμα στην τραπεζική βιομηχανία ήταν οι κατηγορίες και οι καταδίκες σχετικά με τον ρόλο που έπαιξαν οι χρηματοπιστωτικοί οίκοι στην κατάρρευση της στεγαστικής πίστης στις ΗΠΑ, πουλώντας εντελώς ακατάλληλα ενυπόθηκα δανειστικά προϊόντα και προκαλώντας εν τέλει την παγκόσμια κρίση και ύφεση.

Μετά από μακροχρόνιες έρευνες και κλητεύσεις κορυφαίων τραπεζιτών της αμερικανικής βιομηχανίες,πέντε μεγάλες τράπεζες των ΗΠΑ (Bank of America, Citigroup, Wells Fargo, JP Morgan Chase και Ally Financial Inc.) υπέγραψαν συμβιβαστική συμφωνία με το κράτος ύψους 25 δισ. δολ. σχετικά με τις επισφαλείς διαδικασίες πώλησης στεγαστικών προϊόντων.

Παράλληλα, επιδικάζονται υποθέσεις ύψους πολλών ακόμη δισ. από προσφυγές της τοπικής διοίκησης και μαζικές προσφυγές επενδυτικών ομάδων.

ΤΑ "ΠΛΥΝΤΗΡΙΑ"  

Δύο ακομη κατηγορίες τραπεζικής απάτης, η μία σε ανώτερο γεωπολιτικό επίπεδο και η άλλη άμεσα συσχετισμένη με τον απλό πολίτη, μάστισαν τον τραπεζικό κόσμο.

Στην πρώτη κατηγορία υπέπεσαν μεγάλες πολυεθνικές τράπεζες που κατηγορήθηκαν ότι παρέβλεψαν ή απέκρυψαν ή και διευκόλυναν ακραίες εγκληματικές ενέργειες.

Η HSBC, η μεγαλύτερη τράπεζα της Ευρώπης, πλήρωσε 1,9 δισ. δολ. σε πρόστιμα για τον διακανονισμό της υπόθεσης ξεπλύματος χρήματος. Μελετήθηκαν μεταβιβάσεις δισεκατομμυρίων δολαρίων από κράτη που σχετίζονται με την "τρομοκρατία", όπως το Ιράν και το ξέπλυμα χρήματος από καρτέλ ναρκωτικών του Μεξικού. Η τράπεζα δήλωσε... βαθιά θλίψη.

Η ολλανδική ING έκανε συμβιβασμό πάνω σε κατηγορίες ότι παραβίασε τις κυρώσεις εναντίον του Ιράν, της Κούβας και άλλων κρατών. Η Mitsubishi για παραβίαση των αμερικανικών κυρώσεων σε Ιράν, Σουδάν, Μιανμάρ και Κούβα και η Standard Chartered -μία από τις αρχαιότερες τράπεζες στον κόσμο, ηλικίας 160 ετών- για απόκρυψη της ταυτότητας πελατών με συναλλαγές με το Ιράν και καρτέλ ναρκωτικών.

Για διαχείριση χρημάτων τρομοκρατικών οργανώσεων κατηγορήθηκε και η Bank of China, από οικογένειες Ισραηλινών φοιτητών που σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια τρομοκρατικής επίθεσης. Ζητούν αποζημίωση 1 δισ. δολ.

ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΚΑΙ ΑΘΕΜΙΤΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ  

Στην άλλη κατηγορία, της εξαπάτησης ή παραπλάνησης επενδυτών με πώληση ακατάλληλων προϊόντων, εμπίπτουν μεγάλες και μικρές τράπεζες και τα θύματα των σκανδάλων κυμαίνονται από μικροεπενδυτές μέχρι επίσημες Αρχές και θεσμούς.

Στην πιο πρόσφατη υπόθεση, ιταλικό δικαστήριο καταδίκασε τη γερμανική Deutsche Bank, την αμερικανική JP Morgan Chase, την ελβετική UBS και τη
γερμανοϊρλανδική and Depfa για εξαπάτηση όσον αφορά την πώληση δομημένων επιτοκιακών παραγώγων στον δήμο του Μιλάνου. Θα κατασχεθούν από τις τράπεζες 90 εκατ. ευρώ, ενώ κάθε μία θα πληρώσει 1 εκατ. ευρώ σε πρόστιμα. Καθώς περίπου 600 δημοτικές αρχές της Ιταλίας αγόρασαν τέτοια παράγωγα κι έχασαν περίπου 4 δισ. ευρώ, το θέμα της ιταλικής προσφυγής σίγουρα δεν σταματά εκεί.

Οι αρχές του Μιλάνου έχουν προσφύγει και εναντίον των μεγάλων οίκων αξιολόγησης, κατηγορώντας τους ότι δεν έκαναν σωστά τη δουλειά τους, αξιολογώντας με καλές βαθμολογίες προϊόντα που αποδείχθηκαν ακατάλληλα.

Το σκάνδαλο της πώλησης περίπλοκων χρηματοπιστωτικών επεκτείνεται με δραματικές επιπτώσεις στην Ισπανία. Εκατοντάδες μικροεπενδυτές διαδηλώνουν καθημερινά μπροστά σε τράπεζες ζητώντας πίσω τα λεφτά που έχασαν από την πώληση δομημένων χρηματοπιστωτικών προϊόντων.

Παρατηρούνται ακόμη και φαινόμενα αυτοκτονιών απελπισμένων αποταμιευτών. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, περίπου 1 εκατομμύριο Ισπανοί αγόρασαν υψηλού ρίσκου προϊόντα, χωρίς να έχουν την κατάλληλη ενημέρωση από τους οίκους.

ΚΑΙ ΤΑ... ΛΟΙΠΑ  

Επιγραμματικά, γιατί ο κατάλογος είναι πολύ μακρύς, αναφέρθηκαν επίσης τα εξής περιστατικά τραπεζικής απάτης στο έτος 2012:

• Η αμερικανική Bank of New York Mellon καταδικάστηκε γιατί συμβούλευσε πελάτες της να επενδύσουν στην πυραμίδα του Bernie Madoff, όπου χάθηκαν δισεκατομμύρια δολάρια από τις αποταμιεύσεις των Αμερικανών πολιτών.
• Στην  Barclays επίσης επιβλήθηκε πρόστιμο από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς της Βρετανίας για την εξαπάτηση επενδυτών στην πώληση προϊόντων προστασίας επιτοκίων.
• Προσφυγές από επενδυτές για πωλήσεις παραγώγων πιστωτικών προϊόντων CDOs έχουν γίνει εναντίον της Crédit Agricole.
• Πρόστιμο 5 εκατ. δολ. πλήρωσε η Morgan Stanley για ακατάλληλη επενδυτική επιρροή πάνω στη χρηματιστηριακή εισαγωγή του Facebook στη Wall Street.
• Για πωλήσεις ακατάλληλων επενδυτικών προϊόντων καταδικάστηκαν επίσης η Royal Bank of Scotland, η State Street και η ισπανική Santander.
• Και τέλος, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ακόμη και οι απροσπέλαστοι κολοσσοί του πλαστικού χρήματος Visa και Mastercard μπήκαν στο στόχαστρο και θα πληρώσουν 7,3 δισ. δολ. για να διευθετήσουν προσφυγές εμπόρων και λιανεμπόρων για συμπαιγνία στην επιβολή προμηθειών σε πιστωτικές κάρτες.

ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΑΝΙΑΡΕΣ ΠΑΡΑ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ  

Μολονότι λυγίζουν και οι ίδιες από το βάρος των σκανδάλων και των επιπτώσεών τους, οι μεγάλες τράπεζες υπερασπίζονται ακόμη θερμά τις πρακτικές οι οποίες τους χάρισαν άπλετα πλούτη στις καλές εποχές και ισχυρίζονται ότι η παγκόσμια προσπάθεια των ρυθμιστικών αρχών να τις μαντρώσουν θα καταφέρει θανάσιμο πλήγμα στο καπιταλιστικό σύστημα. Όσοι βρίσκονται εκτός του τραπεζικού συστήματος δεν συμφωνούν απαραιτήτως.

Όπως έγραψαν σε πρόσφατο άρθρο υπό τον τίτλο "Ο Καρλ Μαρξ θα ήταν περήφανος για τους σύγχρονους τραπεζίτες" οι Financial Times, "οι βαρετές, κερδοφόρες και αξιόπιστες τράπεζες θα είναι εκείνες που θα απολαύσουν το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στον τραπεζικό κόσμο του μέλλοντος".

*Πηγή: euro2day.gr

Δευτέρα 24 Δεκεμβρίου 2012.